Não mô cầu nhóm B nguy hiểm và thường gặp ra sao ở Việt Nam?

Não mô cầu nhóm B chiếm ưu thế trong 15 năm qua

Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Phó chủ tịch Liên chi hội Truyền nhiễm TP.HCM cho biết vi khuẩn não mô cầu có 13 nhóm huyết thanh gây bệnh, trong đó 5 nhóm A, B, C, Y, W-135 thường gặp. Đặc biệt, nhóm B là tác nhân phổ biến nhất tại Việt Nam trong vòng 15 năm qua, gây các bệnh cảnh nguy hiểm như viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi.

Trước đó, ngày 9.4, thông tin từ Bệnh viện Nhi đồng Thành phố (TP.HCM) cho biết sau gần 2 tuần điều trị tích cực, bé 6 tuổi ở Tây Ninh nhiễm khuẩn huyết do não mô cầu khuẩn đã qua khỏi nguy kịch. Bé gái nhập viện sau 2 ngày sốt cao, đau nhức khắp người, đau bụng, nổi tử ban rải rác toàn thân. Kết quả xét nghiệm PCR chẩn đoán bé bị nhiễm não mô cầu nhóm B, chưa tiêm vắc xin.

Viêm màng não mô cầu được xem là “bệnh tử” vì có thể giết chết người khỏe mạnh nhanh chóng. Theo dữ liệu giám sát của Bộ Y tế công cộng Anh, khoảng 9/10 trẻ và thanh thiếu niên tử vong do viêm màng não mô cầu không qua khỏi trong 24 giờ, kể từ khi được chẩn đoán.

“Trẻ mắc não mô cầu có thể tử vong trước cả 24 giờ khiến người nhà rất sốc vì buổi sáng trẻ còn đến trường khỏe mạnh nhưng tối đã rơi vào nguy kịch. Chi phí điều trị ca bệnh não mô cầu rất tốn kém, có khi lên đến hàng trăm triệu đồng, phải huy động nhiều thiết bị, nhân lực, chưa kể gánh nặng chăm sóc người tàn tật về sau”, bác sĩ Khanh cho hay.

Hệ thống giám sát trọng điểm viêm màng não do Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương điều hành thu thập dữ liệu từ Bệnh viện Nhi đồng 1 và 2 (TP.HCM) và Bệnh viện Nhi Trung ương (Hà Nội) từ năm 2012 cho thấy, hầu hết các ca viêm màng não mô cầu do nhóm B. Báo cáo 15 ca biến chứng nặng tại Bệnh viện Nhi Trung ương từ 2016-2020 đều do nhóm B.

Não mô cầu khuẩn dễ lây qua đường hô hấp, nguồn lây chủ yếu là người bệnh và người khỏe mạnh mang vi khuẩn không có biểu hiện bệnh. Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ người lành mang vi khuẩn não mô cầu nhóm B, nhất là nhóm thanh, thiếu niên cũng chiếm tỷ lệ lớn. Kết quả theo dõi tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 phát hiện, khoảng 25% tân binh ở độ tuổi 18-25 mang vi khuẩn không có triệu chứng, chiếm 53,19% ca (từ năm 2012-2014).

Bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết dữ liệu báo cáo về số ca não mô cầu ở Việt Nam có thể thấp hơn thực tế do tình trạng lạm dụng kháng sinh gây ảnh hưởng kết quả xét nghiệm; thiếu kinh nghiệm trong chẩn đoán và thiếu hệ thống giám sát dẫn đến bỏ sót ca bệnh.

Theo bác sĩ Chính, trẻ dưới 1 tuổi, đặc biệt là dưới 5 tháng có nguy cơ mắc não mô cầu nhóm B cao nhất. Nghiên cứu được đăng tải ở Thư viện Y khoa quốc gia Mỹ vào tháng 3.2022 cho thấy viêm màng não mô cầu ở trẻ dưới 1 tuổi do nhóm B chiếm khoảng 60% ca bệnh.

Một nghiên cứu khác tại Ý từ năm 2007-2017 cho thấy 81% trường hợp viêm màng não xảy ra ở trẻ trong năm đầu đời do nhóm huyết thanh B và hơn một nửa ở trẻ 4-8 tháng tuổi. Ở trẻ dưới 1 tuổi, tỷ lệ mắc viêm màng não mô cầu cao gấp 10 lần so với tỷ lệ dân số và nhóm huyết thanh B chiếm 65% số ca.

Tại Việt Nam, vào năm 2016 và 2022, Bệnh viện Nhi đồng 1 và Bệnh nhiệt đới TP.HCM từng ghi nhận 2 ca mắc não mô cầu B xảy ra ở bé gái 5 tháng tuổi và bé trai 4,5 tháng. Cả hai bệnh nhi đều nhập viện trong tình trạng nguy kịch, tử ban lan rộng trên da và sốc nhiễm khuẩn huyết. Bé trai sau đó dù qua khỏi nhưng phải cắt cụt chi còn bé gái tử vong chỉ sau hơn 8 giờ nhập viện.

Chủ động phòng não mô cầu nhóm B cho trẻ từ 2 tháng

Bác sĩ Chính cho biết viêm màng não mô cầu xảy ra quanh năm, đặc biệt tăng cao hơn khi thời tiết diễn biến thất thường, do đó người dân cần chú trọng biện pháp phòng bệnh. Đặc biệt, ngay từ mốc 2 tháng tuổi trở lên, trẻ có thể tiêm vắc xin não mô cầu để phòng bệnh sớm.

Trước đó, Hệ thống tiêm chủng VNVC cùng hãng vắc xin và dược phẩm GSK (Bỉ) đưa về Việt Nam và triển khai tiêm vắc xin thế hệ mới phòng viêm màng não mô cầu nhóm B, mang lại cơ hội phòng bệnh sớm cho trẻ từ 2 tháng đến người 50 tuổi. Đặc biệt, hiện VNVC có đầy đủ 3 loại vắc xin não mô cầu nhóm B (Bexsero), nhóm BC (Mengoc-BC), nhóm ACYW-135 (Menactra).

Trong đó, Bexsero là vắc xin thế hệ mới sản xuất theo công nghệ hiện đại, chứa 4 thành phần kháng nguyên của nhóm B, phổ bảo vệ và bao phủ rộng, hiệu quả đến 95%, có hiệu lực cả với các dị chủng không có trong vắc xin. Còn vắc xin Mengoc BC (Cuba) có lịch tiêm từ 6 tháng đến người 45 tuổi, sản xuất theo công nghệ túi màng ngoài, chứa 1 thành phần kháng nguyên nhóm B nên hiệu quả bảo vệ nhóm B hẹp hơn.

Menactra là vắc xin thế hệ mới, sản xuất theo công nghệ polysaccharide cộng hợp, hiệu quả cao phòng 4 nhóm ACYW-135, tiêm cho trẻ từ 9 tháng đến người 55 tuổi.

“Mọi người cần tiêm đầy đủ các loại vắc xin phòng 5 nhóm huyết thanh gây bệnh A, B, C, Y, W-135, không nên chỉ tiêm một loại và bỏ qua loại khác. Vắc xin không chỉ bảo vệ đơn lẻ cho cá nhân và gia đình, mà còn giúp ngăn ngừa các ổ dịch phát sinh trong cộng đồng”, bác sĩ Chính nhấn mạnh.